Rij aan rij staan de verschillende klassen voor de school, ze luisteren naar de directeur voordat de lessen beginnen. Ze horen het nieuws dat velen al wisten J. uit standard 6 is overleden. Het nieuws dringt tot de kinderen door en een schaduw glijdt over hun gezichten. Nadat het verdriet weggepraat is ‘niet meer huilen, iedereen gaat dood’, verspreiden de kinderen zich. Er wordt brandhout en gras gezocht. De volgende dag halen de klasseleraren het geld op dat door elk kind meegenomen is. Ze gaan weer door met de lessen.

‘Dit gebeurde volgens mij vorig jaar’, zegt de directeur ‘maar de kinderen zijn het nu vergeten’ ik vraag hoe hij dat weet ‘de kinderen praten er niet meer over’.

Voor mijn onderzoek over rouwverwerking ga ik naar Tanzania. Ik wist dat het land een hoog sterftecijfer heeft. Maar toen mij gevraagd werd wat al die indrukken met mij deden, werd ik wel even stil. In de eerste week werd ik meteen met de neus op de feiten gedrukt doordat er twee mensen overleden waren. We gingen op condoleance bezoek (Oh ja, we moeten eerst nog even bij iemand langs, dan gaan we naar huis) bij een moeder die een doodgeboren kindje ter wereld bracht. De pastoor (mijn gastheer) had ’s ochtends gemiste oproepen en sms’jes gekregen, die nacht had zij hem proberen te bellen om haar naar het ziekenhuis te brengen …. Maar het was te laat.

Dit was niet het enige kindje, in de tijd dat ik hier ben zijn er vijf kinderen overleden. Waarvan één oudere jongen die vermoord is door zijn vader en een jongetje dat ik een week daarvoor nog kerngezond in mijn armen gehouden had. Als je dan een moeder uit al haar onmacht om haar verloren zoon hoort huilen dan raakt dat je diep. Als ik aangeef dat ik er wel om kan huilen en of zij dat gevoel niet hebben zegt de pastoor ‘we huilen alleen om onze familie, anders kunnen we elke dag wel huilen’.

Maar ook als er familie overleden is wordt er maar kort gehuild. En volgens een aantal leraren hier zijn de kinderen het verdriet na een paar dagen weer vergeten. Ik heb hier hele andere ideeën over. Ik vroeg me af hoe de kinderen er hier over dachten. Na een aantal ochtenden met leerspelletjes is het de vrijdags tijd om met rouwverwerking aan de slag te gaan. Met vragen in het Swahili en met de nodige plaatjes uit Nederlandse prentenboeken hoopte ik er achter te komen of de Tanzaniaanse rouwverwerking de kinderen geholpen had. Er werden prachtige tekeningen gemaakt en de verhalen zijn vanuit het hart geschreven. Dan blijkt dat het toch moeilijker is om iemand te vergeten dan de leraren denken.

Maandag hoop ik deze leraren aan het denken te zetten door ze de resultaten te presenteren.

G. heeft haar brief afgemaakt. Ze gaat nu verder met haar tekening over de dingen die ze geleerd heeft van haar moeder. Als ze klaar is vraag ik haar wat ze ervan vond om hier mee bezig te zijn. Ze geeft aan dat ze het ‘leuk’ vond om er mee bezig te zijn. ‘Waarom vind je het leuk om over je moeder te tekenen?’ vraag ik. Ze kijkt mij diep in de ogen aan en schrijft haar antwoord op. ‘Omdat ik van mijn moeder hou’.